Strona domowa Jacka Sieradzana

Ogień, który oddziela naturę od kultury

Ogień od zawsze fascynował ludzkość, a na ścianach jaskiń odbite ciepłym światłem płomieni rodziła się pierwsza ludzka opowieść. Wyobraź sobie, że siedzisz tuż obok pierwotnego ogniska, słyszysz trzask pękających żywic w drewnie i czujesz aromat dymu, który przesiąka wyprawione skóry. W tej scenie tkwi prapoczątek cywilizacji, bo właśnie chwila ujarzmienia dzikiego żywiołu oddzieliła człowieka od reszty stworzeń. Zwierzęta potrafią wyczuć nadchodzące burze i zapamiętać drogę do wodopoju, lecz żadne z nich nie dosięga iskry, by rozniecić ogień od podstaw. Dlatego na tej stronie przyglądamy się płomieniom nie jak chemicznemu zjawisku, lecz jak bramie między naturą a kulturą. Razem odkrywamy, jak Jacek Sieradzan czyta dawnych filozofów i współczesne badania, by opowiedzieć o ogniu w sposób prosty, żywy i jednocześnie zakorzeniony w wielowiekowej tradycji humanistyki.

Diogenes z Synopy miał odwagę jeść surowe ryby i spać w beczce, bo pragnął udowodnić, że szczęście nie wymaga wyszukanych przedmiotów ani gorącej strawy. Rezygnując z paleniska, odrzucił społeczny przymus uczestniczenia w oficjalnej uczcie, a wraz z nim całą budowlę obyczajów i manier. Jego gest wciąż prowokuje, gdyż przypomina, że święty ogień domowego kominka to nie tylko wygoda, lecz także znak przynależności do wspólnoty. Każdy, kto rozpala kuchenny gaz, przyjmuje niewidzialny kontrakt z pokoleniami, które udoskonalały kamienie ogniowe, a później piece hutnicze. Tymczasem współczesny człowiek, gubiąc się w technologicznym zgiełku, zapomina, iż płomień jest źródłem metafor oświecenia i duchowego oczyszczenia. Właśnie dlatego powstała ta witryna: żeby przywrócić codziennemu gestowi zapalenia zapałki pierwotną głębię i zaprosić Cię do rozmowy o sensie cywilizacji.

Grecki mit opowiada, że Prometeusz skradł ogień bogom, nie dlatego, że kierowało nim przekorne poczucie humoru, lecz z czystej troski o los człowieka skazanego na zimno, ciemność i bezradność. Od tej chwili płomień stał się jasnym symbolem nadziei oraz ryzyka jednocześnie. Wśród Indoeuropejczyków opowieść rozgałęziła się na tysiące lokalnych legend, w których błysk iskry zwiastuje narodziny bohatera lub początek katastrofy. W perskiej religii Zaratusztry ogień przeniesiono ze sfery mitu do codziennego rytuału, aby w każdej świątyni płonęło czyste, nieskalane źródło światła. I choć od tamtego czasu minęły stulecia, a promienie elektrowni LED rozświetlają nasze ulice, archetyp wiecznego ognia wciąż budzi podświadomy respekt. Na stronie, którą odwiedzasz, zgłębiamy sens tej niegasnącej idei, śledzimy jej ślady w literaturze, w muzyce i w zwykłym domowym życiu, bo tutaj, w języku obrazów i metafor, ukryta jest opowieść o nas samych.

Zanim przejdziesz do kolejnych podstron, zatrzymaj się przy poniższej tabeli. Pokazuje ona prosty, lecz wymowny kontrast między nieoswojoną naturą a uspołecznioną kulturą, który będzie powracał niczym refren w każdym punkcie tej witryny. Po lekturze zachęcam Cię, abyś kliknął w zakładkę Mit Ognia i sprawdził, jak daleki jest rodowód naszych współczesnych marzeń o przetwarzaniu energii. Jeżeli poczujesz niedosyt, zajrzyj do części Asceza i Tapas, gdzie płomień przybiera bardziej duchową postać, a na deser odwiedź Rytuały Ognia, by przekonać się, że słowiańskie Noc Kupały i hinduskie Agni‑hotra mają sobie więcej do powiedzenia, niż na pierwszy rzut oka widać.